History of Lemon

Cytryny są współcześnie uwielbiane za swój cierpki smak, którym wzbogacają potrawy i napoje. W różnych zakątkach świata dużą popularnością cieszą się również produkty o cytrynowym zapachu. Od lemoniady i słodyczy o smaku cytrynowym po środki czystości o zapachu cytryny i olejek cytrynowy — cytryny są obecne we współczesnym świecie na każdym kroku. Wiele osób nie wie jednak, że owoc ten wykorzystywano w różnych kulturach na przestrzeni dziejów. Ogrody starożytnego Rzymu i Egiptu, dieta podróżujących żeglarzy... historia cytryny jest równie soczysta, jak sam owoc!

Czym właściwie są cytryny?

Cytryny, podobnie jak większość owoców cytrusowych, pochodzą z gatunku wiecznie zielonego drzewa, znanego pod naukową nazwą Citrus limon (2). Drzewa cytrynowe najlepiej rozwijają się w klimacie tropikalnym, w którym panuje duża ilość ciepła i wilgoci. Są niezwykle wrażliwe na zimno, nie mają więc szans przetrwania w chłodnym klimacie (2). Osoby zajmujące się ich uprawą wiedzą jednak, że drzewa cytrynowe słyną ze swojej zdolności do tolerowania słabych rodzajów gleby i mogą rosnąć w miejscach, gdzie inne rośliny nie mogłyby przetrwać. Obecnie na całym świecie uprawia się ponad dwadzieścia różnych gatunków cytryn (2). Największe zbiory tych owoców mają miejsce w Kalifornii, na Florydzie i we Włoszech, ale różne rodzaje cytryn spotykane są także w Meksyku, Chinach, Turcji i Ameryce Południowej (15). Drzewa cytrynowe osiągają wysokość do 10 metrów, a ich gałęzie zazwyczaj mają kolce i błyszczące zielone liście (2). W okresie kwitnienia na drzewie pojawiają się małe, białe kwiaty złożone z pięciu płatków. Późnym latem i wczesną jesienią z kwiatów tych powstają owoce cytrusowe, które można zbierać prosto z drzewa (2).

Eksperci przypuszczają, że wszystkie rodzaje dostępnych obecnie owoców cytrusowych pochodzą od trzech głównych rodzajów owoców z przeszłości: cytronów, pomelo i mandarynek (8). Dzięki sekwencjonowaniu genetycznemu naukowcy odkryli, że cytryny są hybrydą cytronów i kwaśnych pomarańczy, powstałą tysiące lat temu (8). Jeśli chodzi o skład, cytryny zawierają dużo witaminy C, a także wiele innych witamin i składników odżywczych, takich jak witamina B, wapń, żelazo, potas i cynk (2). Pod względem chemicznym można w nich wyróżnić wiele związków fitochemicznych, takich jak polifenole, terpeny i taniny (2). Ponadto 5-6 procent wszystkich cytryn zawiera czysty kwas cytrynowy, którego wartość w skali pH wynosi 2,2 (2).

Cytryny na przestrzeni czasu

Podobnie jak w przypadku innych owoców cytrusowych, na przykład bergamotki, uważa się, że cytryna pochodzi z Azji Południowo-Wschodniej. Cytryny łączone są w szczególności z Chinami, Birmą i regionem Indii znanym jako Asam. Nie wiadomo jednak, w którym z tych miejsc drzewo cytrynowe pojawiło się po raz pierwszy. Dowody archeologiczne wskazują na to, że cytryny są uprawiane od ponad czterech tysięcy lat (2), a z Azji przywieziono je około 200 r. p.n.e., kiedy to podobno używano ich w Izraelu jako część żydowskich rytuałów (6). W 200 r. n.e. kupcy sprowadzili cytryny do północnych Włoch. To właśnie tam zyskały popularność wśród rzymskich elit (2).

Z czasem cytryny stały się popularne także w krajach arabskich, takich jak Egipt i Persja, gdzie coraz częściej zaczęli handlować nimi kupcy. W 700 r. n.e. gaje cytrynowe były powszechnie uprawiane przez rolników, którzy wykorzystywali je do celów gospodarczych, a także przez szlachtę, która sadziła je w ogrodach ze względu na walory estetyczne (2). Do Nowego Świata cytryny sprowadził w 1493 r. Krzysztof Kolumb, który przywiózł z Hiszpanii kilka nasion cytryn i zasadził je na Haiti po przybyciu na wyspę (2). W 1751 r. cytryny trafiły do Ameryki Północnej, gdzie uprawiano je w bardziej tropikalnych stanach, takich jak Kalifornia i Floryda (2).

Cytryna – pochodzenie nazwy

Angielskiej nazwy „lemon” użyto po raz pierwszy w odniesieniu do owocu w średniowieczu, około 1300-1450 r. n.e. Uważa się, że jest połączeniem francuskiego słowa „limon” i włoskiego „limone”. Terminy te pochodzą przypuszczalnie od arabskiego słowa „laymun” i perskiego „limun” (2). Ich dokładne tłumaczenie nie jest znane, ale dokumenty historyczne wskazują na to, że Persowie i Arabowie używali ich w odniesieniu do żółtych owoców, które od wieków były popularne w ich krajach.

Choć owoc jest najbardziej znaną częścią rośliny, wiele kultur znalazło również zastosowanie dla soku cytrynowego, olejku cytrynowego oraz liści drzewa cytrynowego. Cytryny nie tylko spożywano, ale wykorzystywano je również do tworzenia leków, kosmetyków, a nawet atramentu sympatycznego! Czytaj dalej, aby dowiedzieć się więcej o tym, jak przydatne i cenne były cytryny na przestrzeni dziejów.

Cytryna w medycynie

W wielu społeczeństwach cytryny wykorzystywano do różnorakich celów medycznych. W starożytnym Egipcie i Rzymie sok i olejek cytrynowy stosowano w leczeniu powszechnych chorób, takich jak przeziębienia i gorączka. Starożytni Egipcjanie regularnie pili sok z cytryny, który miał ich chronić przed truciznami (2). Nie wiadomo, czy chodziło o zatrucia pokarmowe, czy też o skrytobójców, jednak to właśnie cytryny stanowiły ochronę dla zdrowia. Podobnie starożytni Grecy i Rzymianie twierdzili, że cytryny oraz pochodzący z nich sok mogą pomóc w przeżyciu po ukąszeniu węża, a osoby, które zostały ukąszone po zjedzeniu cytryn, nie wykazywały podobno żadnych oznak zatrucia jadem (2)!

W przeszłości żydowskie położne podawały olejek cytrynowy, aby ułatwić zajście w ciążę i poród (1). W Chinach olejek cytrynowy stosowano w leczeniu różnych chorób, takich jak zapalenie oskrzeli, pasożyty, krwawiące dziąsła, malaria i zgaga. Sok z cytryny sprawdzał się za to przy dolegliwościach żołądkowo-jelitowych, takich jak biegunka, czerwonka i spowolnione trawienie (1). Ponadto niektóre społeczności w Europie, Azji i na Bliskim Wschodzie wykorzystywały właściwości antyseptyczne i antybakteryjne soku z cytryny do leczenia ran i zapobiegania zakażeniom (1).

W Europie w okresie średniowiecza i renesansu cytryny stosowano do leczenia różnych chorób — miały zwalczać między innymi chorobę morską, zaburzenia żołądkowo-jelitowe i migrenę. Europejczycy stosowali również olejek cytrynowy w leczeniu astmy, pasożytów, bólu zębów i bezsenności (1). W Anglii Tudorów nalewki cytrynowe, znane jako „Water Imperials”, były popularne wśród szlachty, która piła je w celach leczniczych (2). Średniowieczni Francuzi przyrządzali ze skórki cytryny i gałki muszkatołowej likier zwany „wodą karmelitańską”, który podobno przywracał młodość, dodawał energii i wzmacniał zdrowie psychiczne (13). W 1747 r. dr James Lind odkrył, że cytryny mogą być stosowane w celu ochrony żeglarzy przed szkorbutem podczas długich rejsów (6). W rezultacie w marynarce wojennej Wielkiej Brytanii pojawiła się zasada, że marynarze powinni podczas wypraw spożywać cytryny, aby uchronić załogę przed śmiercią z powodu szkorbutu (6).

Cytryna w potrawach i napojach

Cytrynę wykorzystuje się od tysięcy lat nie tylko w medycynie, ale również w kuchni. Pierwsze wzmianki o napojach słodzonych cytryną pochodzą ze starożytnego Egiptu, ponad 2000 lat przed naszą erą. Napoje cytrynowe były popularne w Egipcie przez wieki, a w XIII wieku w basenie Morza Śródziemnego sprzedawano napój cytrynowy znany jako qatarmizat (1). W krajach takich jak Maroko i Egipt przyrządzano herbatę cytrynową, zaparzając liście drzewa cytrynowego (2).

W czasach wypraw krzyżowych europejscy rycerze i żołnierze poznali słynne w okolicach napoje cytrynowe (3). Wielu z nich zabrało później cytryny i przepisy na owe napoje ze sobą do Europy, gdzie zyskały popularność wśród elit (3). W XVII wieku lemoniada oficjalnie zadebiutowała w Paryżu i stała się tak lubiana, że utworzono francuski związek zawodowy związany z jej sprzedażą (15)! Po wynalezieniu systemu gazowania w 1780 roku lemoniadę zaczęto produkować masowo i sprzedawać w wielu krajach na całym świecie (15).

Oprócz napojów cytrynowych istnieje także wiele rodzajów potraw, w których wykorzystuje się cytryny. Już w czasach średniowiecza przygotowywano kremy, puddingi i ciasta o smaku cytrynowym. Na początku XIX wieku cytrynę włączono do przepisu na ciasto bezowe, tworząc znane obecnie ciasto cytrynowo-bezowe (15). W tym czasie w Ameryce popularność zyskał pudding cytrynowy, w Anglii natomiast powstawały tarty o smaku cytrynowym, takie jak „Liverpool tart” (15). Oprócz deserów, w różnych kulturach przygotowywano także zupy i sosy na bazie cytryn. W Tunezji jednym z głównych składników tradycyjnego gulaszu rybno-pomidorowego jest sok z cytryny (15). We Włoszech i w regionie Morza Śródziemnego cytrynę dodaje się do różnych zup i gulaszy (15). We Francji istnieje tradycyjny sos na bazie soku z cytryny, oliwy z oliwek i posiekanej bazylii (15).

Cytryna dla urody

Oprócz celów leczniczych i kulinarnych, cytryny i cytrynowy olejek eteryczny były często wykorzystywane w produktach kosmetycznych. W wiktoriańskiej Anglii soku z cytryny używano do oczyszczania skóry, aby uzyskać efekt „naturalnego piękna”, tak cenionego w tamtych czasach (8). Kobiety stosowały czasami olejek cytrynowy do smarowania ust, aby nadać im blask, zachowując jednocześnie naturalny wygląd (8). Na początku XX wieku za Zachodzie kobiety piły sok z cytryny lub nakładały go na twarz, aby zadbać o cerę (8).

Na przestrzeni dziejów cytryny wykorzystywano również w pielęgnacji włosów. W krajach arabskich X wieku, takich jak Irak i Egipt, kobiety używały pasty z soku cytrynowego do usuwania owłosienia z ciała i twarzy (8). W XVI wieku w Wenecji kobiety farbowały włosy na blond, używając mieszanki cytryn i kory lukrecji (8).

Święta cytryna

Oprócz zastosowań w kuchni, medycynie i kosmetykach, cytryna odegrała również ważną rolę w wielu religiach. Co ciekawe, jedna z najwcześniejszych wzmianek o cytrynie w dokumentach historycznych mówi o jej użyciu i wielkiej wartości w starożytnych rytuałach żydowskich. Cytryny były ofiarowywane Bogu lub wręczane arcykapłanowi świątyni w czasie zbiorów w intencji obfitych plonów (6). Nieskażone owoce cytrusowe, takie jak cytryny i cytrony, towarzyszyły Żydom podczas siedmiodniowego święta plonów o nazwie Sukkot, zwanego po polsku Świętem Szałasów (6). W czasach biblijnych święto plonów było uważane za jedno z najważniejszych świąt w roku (6).

W Indiach cytryny były niezwykle cenne — ofiarowywano je różnym bóstwom, aby zyskać ich przychylność. W niektórych regionach Indii, takich jak Tamilnadu, ludzie ofiarowywali cytryny nawet posągom bóstw, nabijając owoce na włócznię trzymaną przez posąg (9)! Olejek eteryczny z cytryny był często stosowany do uzdrawiania duchowego. Wierzono, że oczyszcza ciało i wspomaga przepływ pozytywnej energii przez czakry (9). Starożytni chińscy lekarze wierzyli, że olejek cytrynowy działa korzystnie na energię życiową chi w niektórych częściach ciała, takich jak śledziona (1).

Cytryny zostały włączone do religii Zachodu szybko po tym, gdy trafiły do Europy w wyniku wypraw krzyżowych. W katolicyzmie drzewka cytrynowe symbolizowały wierność w miłości (14). Było to szczególnie ważne w średniowiecznej i renesansowej Europie, ponieważ większość ludności nie umiała czytać, duchowni przekazywali więc wartości moralne zwykłym ludziom za pomocą obrazów (14). Ilekroć ludzie widzieli obraz drzewa cytrynowego w kościele czy nawet na ulicy, przypominało im to, że powinni być wierni swojemu małżonkowi!

Cytryna w kulturze

Cytryna odegrała znaczącą rolę nie tylko w różnych religiach, ale i w kwestiach społecznych. W niektórych społeczeństwach owoc ten był symbolem statusu i bogactwa. W Rzymie, Chinach i Egipcie cytryny były uważane za luksus, a najbardziej elitarne rodziny dekorowały swoje domy i ogrody drzewkami cytrynowymi, aby w ten sposób zasygnalizować gościom swój dobrobyt (3). Dla starożytnych Rzymian cytryny były tak cenne, że przedstawiano je w sztuce! W miejscach takich jak Pompeje, gdzie często zbierały się wpływowe elity starożytnego Rzymu, archeolodzy znaleźli mozaiki przedstawiające drzewka cytrynowe (3).

Inną kulturową rolą, jaką cytryny odgrywały na przestrzeni dziejów, była rola strażnika tajemnic. Już w V wieku p.n.e. Grecy i Persowie używali soku z cytryny w czasie wojny do tworzenia atramentu sympatycznego (3). Ten znikający atrament na bazie soku z cytryny był następnie wykorzystywany przez generałów i szpiegów do przekazywania poufnych informacji, o których nie mogli dowiedzieć się ich wrogowie. Gdy w IX wieku cytryny stały się bardziej popularne w krajach arabskich, Arabowie stali się ekspertami w tworzeniu specjalnego rodzaju atramentu sympatycznego na bazie soku z cytryny i żółtka jajka (3). W okresie renesansu Włosi często używali atramentu na bazie soku cytrynowego, aby ukryć tajemnice polityczne lub ułatwić prowadzenie poufnej korespondencji (3). Mówiono, że atrament ten był niewidoczny w ciągu dnia, ale „świecił niczym ogień” w ciemności (3). Wieki później amerykańscy szpiedzy używali atramentu sympatycznego z cytryn podczas wojny o niepodległość i wojny secesyjnej, aby przekazywać informacje dla wywiadu (3). Niewidzialny atrament uzyskany z soku cytrynowego był także używany przez amerykańskich i brytyjskich żołnierzy podczas I i II wojny światowej (3).

Handel cytrynami

Cytryny odgrywały również ważną rolę w gospodarce. Choć w starożytnym Rzymie owoce te były stosunkowo rzadkie, liczyły się za to w krajach arabskich oraz regionie Morza Śródziemnego. Wzmianka o cytrynach pojawia się w arabskim tekście z X wieku, dotyczącym rolnictwa i uprawy wartościowych roślin (3). Z przekazów historycznych wynika, że w latach 1000-1150 cytryny były szczególnie popularnym towarem w Egipcie, starożytnym Iraku, Hiszpanii, Włoszech i Maroku (3). Handel cytrynami w tych regionach trwał przez wiele stuleci, ale stał się także powszechny w innych częściach Europy, Afryki i Bliskiego Wschodu.

Z czasem cytryny stały się ważnym elementem amerykańskiej gospodarki. W XVIII wieku farmerzy odkryli, że drzewa cytrynowe mogą rosnąć w stanach o bardziej tropikalnym klimacie, takich jak Floryda i Kalifornia (2). W związku z tym w tych częściach kraju szybko zaczęły powstawać gaje cytrynowe. Do dziś dystrybucja cytryn stanowi znaczną część gospodarki wymienionych stanów (2).

Gdy życie daje Ci cytryny...

Oprócz zastosowań kulturowych i leczniczych, cytryny i olejek cytrynowy miały także na przestrzeni dziejów praktyczne sposoby użycia. W starożytnym Egipcie olejek cytrynowy był używany do balsamowania zmarłych, ponieważ spowalniał rozkład ciała i maskował jego zapach (3). W starożytnej Grecji sok z cytryny i olejek cytrynowy stosowano do konserwowania żywności, zwłaszcza mięsa, oraz do odkażania wody, aby była zdatna do picia (3). Starożytni Rzymianie wykorzystywali owadobójcze właściwości olejku cytrynowego i smarowali nim ubrania, aby chronić je przed molami (3).

Nie ma wątpliwości, że ludzkość korzysta z cytryn i olejku cytrynowego od wieków — od jedzenia i picia, po pielęgnację i medycynę. Niezależnie od tego, czy chodzi o zaspokojenie apetytu, czy też wyleczenie organizmu z choroby, ten jaskrawożółty owoc od tysięcy lat odgrywa dla nas ważną rolę i prawdopodobnie będzie ją odgrywał również w przyszłości!

Olejek eteryczny Lemon firmy Young Living

Olejek eteryczny Lemon wpływa korzystnie na skórę i włosy i ma rześki, radosny zapach, który wzbogaca otoczenie. Ten bestseller wśród olejków można stosować na wiele sposobów: dodaj go do produktów do czyszczenia i kosmetyków do wieczornej pielęgnacji skóry lub wzbogać odżywkę do włosów kroplą olejku, aby nadać jej piękny zapach. Olejek z cytryny jest kluczowym składnikiem wielu produktów do pielęgnacji włosów i skóry, środków czyszczących Thieves® oraz kompozycji olejków eterycznych, takich jak Thieves®, Young Living Citrus Fresh®, Clarity, Joy i Harmony. Ponieważ olejki cytrusowe mogą wywoływać światłoczułość, unikaj stosowania olejku Lemon na skórę, jeśli planujesz spędzać czas na świeżym powietrzu.

Od tysięcy lat aż po dziś, cytryna ma znaczący wpływ na całym świecie. Dowiedz się więcej o olejku Lemon oraz sposobach jego użycia w Young Living tutaj.

Historia
olejku Frankincense

Historia
olejku Lavender

Historia
olejku Tea Tree