History of Copaiba

W dzisiejszych czasach roślina zwana kopaiwą jest najbardziej znana w formie biodiesla i olejku eterycznego. Jest to jednak surowiec naturalny dostępny od stuleci, a ludzie wykorzystywali go na wiele sposobów. Żywice kopalowe pochodzące z kopaiwy były materiałem szczególnie cenionym przez kultury Mezoameryki i Ameryki Południowej. Po przybyciu Europejczyków na ziemie obu Ameryk, kopal stał się ważny zarówno dla cywilizacji Europy, jak i Ameryki. Od medycyny i kadzideł po lakiery i inne powłoki – historia kopaiwy i kopalu z pewnością Cię zadziwi!  

Czym jest kopaiwa? 

Kopaiwa to rodzaj żywicy kopalowej, występującej w gatunkach drzew z Ameryki Południowej. Drzewa te, znane pod naukową nazwą Copaifera, są rodzajem rośliny strączkowej, która rośnie w tropikalnych regionach, takich jak Ameryka Południowa lub Afryka (2). Copaifera to wieloletnie drzewa, które osiągają zwykle wysokość 2-6 m, a kwiaty i owoce pojawiają się na nich wiosną i latem (3). Drzewa kopaiwy występują w różnych obszarach Afryki, a także północnych regionach Ameryki Południowej, w krajach takich jak Brazylia, Wenezuela i Gujana. Najczęściej stosowanym gatunkiem kopaiwy jest C. officinalis z Ameryki Południowej, ale istnieje aż 47 różnych gatunków tej rośliny (2). Dwadzieścia osiem z nich pochodzi z kontynentu amerykańskiego, ale drzewa te można spotkać na całym świecie – w Sierra Leone, Indiach, na Sri Lance, w Dominikanie i na Karaibach (2).  

Kopaiwa na przestrzeni dziejów 

Kiedy Europejczycy po raz pierwszy przybyli na kontynent amerykański, rdzenne plemiona od lat stosowały już żywice takie jak kopaiwa i były świadome ich zalet. Ponieważ jednak wzmianki o kopaiwie pojawiły się dopiero po wyprawie Europejczyków, data jej odkrycia nie jest znana. Kopal jest jednak opisywany w opowieściach Majów o stworzeniu świata, co wskazuje na to, że mieszkańcy starożytnej Ameryki Łacińskiej odkryli żywice takie jak kopaiwa na długo przed przybyciem europejskich kolonistów. Archeolodzy nie znają dokładnych dat powstania tych opowieści, ponieważ wszystkie oryginalne historie spisane przez Majów zostały zniszczone podczas hiszpańskich podbojów. Najwcześniejsze znane przedstawienie historii stworzenia przez Majów pochodzi z 300 r. p.n.e. (10), co może wskazywać, że żywice kopalowe, takie jak kopaiwa, odkryto ponad 2500 lat temu! Pierwsza wzmianka o kopaiwie pojawiła się w 1534 roku w sprawozdaniu przesłanym papieżowi Leonowi X, ale o drzewie copaifera wspomniano dopiero w 1648 roku (3). W 1677 roku kopaiwa została wymieniona w Farmakopei Londyńskiej, oficjalnej publikacji zawierającej listę leków wraz z ich działaniem i wskazówkami dotyczącymi stosowania. Wszystko wskazuje więc na to, że do tego czasu sprowadzono ją do Europy (3).  

Nazwa kopaiwa pochodzi od używanego przez ludy Tupi słowa „cupa-yba”, które w przybliżeniu tłumaczy się jako drzewo depozytowe (3). Termin ten odnosi się zarówno do drzewa copaifera, jak i do żywicy w jego wnętrzu. Kopaiwę nazywa się też często olejkiem kopalowym. Podobnie jak w przypadku kopaiwy, słowo kopal pochodzi z języków rdzennych plemion Ameryki Łacińskiej. Wywodzi się ono jednak od słowa „copalli” w języku nahuatl, które oznacza kadzidło (2).  

Lecznicze zastosowania kopaiwy 

Plemiona w Amazonii spożywały kopaiwę w celu leczenia chorób układu oddechowego, infekcji dróg moczowych, chorób skóry i wielu innych schorzeń. Stosowano ją również miejscowo: do leczenia ran i dolegliwości skórnych (5). Według doniesień z tamtych czasów, kopaiwa miała też właściwości przeciwzapalne (3). Jeden z hiszpańskich misjonarzy opisał przypadek zasklepienia poważnych ran po użyciu kopaiwy, twierdząc, że można jej używać do leczenia wszystkiego, z wyjątkiem ran postrzałowych (6).  

Przed przybyciem Europejczyków nie istniały żadne pisemne wzmianki o kopaiwie, niewykluczone więc, że żywicę i olejek stosowano także do innych celów. Nieco światła mogą rzucić na tę kwestię zapiski o tym, jak kopal był wykorzystywany przez inne społeczności w starożytnej Ameryce Południowej i Mezoameryce.  

Oprócz zastosowań podobnych do kopaiwy, kopal używano również w postaci wydestylowanego olejku do uśmierzania bólu mięśni (9). Kultury mezoamerykańskie i południowoamerykańskie paliły kopal i używały dymu jako środka na bóle głowy, zatory i inne problemy, które mogą wynikać z długotrwałego przebywania na zimnie (9). Niektóre kultury mezoamerykańskie parzyły żywice kopalowe, takie jak kopaiwa, na herbatę, którą stosowano w leczeniu zapalenia oskrzeli, kaszlu i reumatyzmu (9).  

W europejskich i amerykańskich aptekach w XIX i XX wieku kopaiwa była stosowana w leczeniu dolegliwości skórnych, takich jak przewlekła rzeżączka, egzema, opryszczka i łuszczyca. Olejek sprzedawano natomiast w celu leczenia astmy, bólu gardła, zapalenia oskrzeli, wrzodów i schorzeń układu moczowo-płciowego (3). Miał on jednak dużo więcej zastosowań: stanowił afrodyzjak i środek antykoncepcyjny, środek moczopędny, przeczyszczający i oczyszczający, a nawet remedium na ukąszenia węży (3)! Chociaż nie ma pewności, czy olejek z kopaiwy skutecznie leczył wszystkie te dolegliwości, był on dobrze znany wśród farmaceutów i uważany za środek łagodzący ból, reumatyzm i problemy z układem oddechowym, a także odmładzający i poprawiający stan skóry (5).  

Kopaiwa dla urody 

Poza zastosowaniami medycznymi, olejek z kopaiwy dodawano również do kosmetyków. Wzbogacał mydła, szampony i perfumy, nadając im oryginalny zapach (3). Miał również wiele korzyści dla skóry i włosów (2). W rezultacie kosmetyki z olejkiem z kopaiwy stały się bardzo cenionym towarem i często mogły sobie na nie pozwolić tylko elity świata zachodniego (5).  

Aztekowie używali kopalu do wyrobu naszyjników, zarówno jako wisiorków, jak i kleju, dzięki któremu naszyjniki nie rozpadały się (4). Przyklejali nim również kamienie szlachetne i inne ozdoby do masek (7). Ozdabiali nawet swoje uśmiechy, wykorzystując właściwości klejące żywicy do przyklejania kamieni szlachetnych do zębów! Ponieważ kopal był tak wysoko ceniony w Mezoameryce, dostęp do niego mieli tylko elitarni członkowie społeczności (4). W związku z tym stosowanie w kosmetykach żywic kopalowych, takich jak kopaiwa, było sposobem na pokazanie swojego bogactwa i statusu.  

Podobnie jak w przypadku celów leczniczych, trudno określić, od kiedy kopaiwa była używana do pielęgnacji ciała. Wynika to z braku zapisów aż do przybycia Europejczyków. Istnieją jednak wzmianki o stosowaniu kopalu jako kosmetyku w Ameryce Południowej i Mezoameryce. Według hiszpańskich doniesień, Aztekowie używali kopalu do makijażu (4). Archeolodzy przypuszczają, że właściwości klejące żywicy kopalowej zwiększały trwałość materiałów używanych do makijażu, dzięki czemu pigment pozostawał na skórze po nałożeniu (4).  

Kopaiwa w handlu 

Żywice kopalowe, takie jak kopaiwa, były bardzo cennymi towarami handlowymi. Ze względu na wartość kopalu duża część starożytnych gospodarek mezoamerykańskich opierała się na handlu właśnie tym surowcem. W miastach i regionach sadzono drzewa dające kopal, a miejsca, gdzie rosły one naturalnie, miały ogromną przewagę gospodarczą (4). Kopal był wymieniany na żywność, biżuterię, kamienie szlachetne i inne cenne materiały, takie jak pióra kwezala (4). Po przybyciu europejskich kolonistów do obu Ameryk, kopal stał się częścią europejskiej gospodarki, przyczyniając się do rozwoju przemysłu farmaceutycznego i stolarskiego (5).  

Kopaiwa w kulturze i religii 

Oprócz leczenia dolegliwości fizycznych, kopaiwa miała dla wielu społeczeństw również duże znaczenie kulturowe. W wielu plemionach Ameryki Południowej czczono ją zarówno ze względu na zalety dla ciała, jak i ducha, istniał też cały system duchowych zasad, których mężczyźni musieli przestrzegać podczas zbiorów (3). Wierzono, że aby zbiory kopaiwy były udane, mężczyzna musi być jej godnym, zachowując czystość przed zbiorami. Oznaczało to, że na kilka dni przed zbiorami żywicy musiał zaprzestać stosunków seksualnych ze swoją żoną i zachować czystość aż do zakończenia zbiorów (3). Zbiory miały odbywać się podczas pełni księżyca, a drzewa należało nawiercać od strony wschodu słońca (3). Wskazuje to, że kulturowe znaczenie kopaiwy jest również związane z wierzeniami astronomicznymi plemion południowoamerykańskich. Nikt spoza tych plemion nie wie jednak do końca, jaki to był związek: czy słońce i księżyc dają kopaiwie moc podczas zbiorów? Czy dają moc osobie, która nacina drzewa? W Panamie kopaiwę również ceniono pod względem kulturowym – była uważana za pełen mocy materiał. Mieszkańcy Yaviza często mieszali kopaiwę z miodem i podawali ją swoim nowo narodzonym dzieciom. Miało to służyć przekazaniu dziecku niezbędnej wiedzy i odpędzeniu uroków, które mogłyby je skrzywdzić (2).  

Wśród Majów kopalu używano do różnych celów rytualnych. Najczęściej palono go jako kadzidło do oczyszczania duchowego (6). Majowie i Aztekowie ofiarowywali również kopal swoim bogom jako podarunek o dużej wartości (6). Archeolodzy znaleźli wiele kawałków tej żywicy pozostawionych w świątyniach oraz figurki z kopalem w środku (7). Majowie tak bardzo czcili ten surowiec, że pokrywali nim nawet rękojeści swoich ceremonialnych sztyletów (4).  

Żywice kopalowe były również cenne dla kultur mezoamerykańskich i południowoamerykańskich. Wierzono, że tego rodzaju żywice mają niezwykłą moc i mogą obdarzać różnymi zdolnościami. Używano ich w ceremoniach oczyszczania ciała oraz w rytuałach, które miały pomóc ludziom w osiągnięciu celu w życiu (4). Oprócz tych fizycznych i duchowych wierzeń, wiele kultur mezoamerykańskich wierzyło, że kopal może obdarzyć kogoś darem przewidywania. Próbowano odczytać przyszłość, patrząc przez olejek kopalowy lub przedmioty wykonane z zastygłej żywicy (9). Kopal palono również i wdychano dym, aby wywołać wizje przyszłości. Niektóre plemiona używały nawet dymu z żywicy kopalowej do diagnozowania chorób (9). Według przekazów historycznych, medycy z niektórych plemion czytali dym kopalowy, aby zrozumieć, co dolega ich pacjentom (9).  

Pod względem religijnym mówi się, że żywice kopalowe były używane jako łącznik starożytnych społeczności mezoamerykańskich z bóstwami związanymi z kukurydzą (4). Ponieważ kukurydza stanowiła dla tych kultur główne źródło pożywienia, była niezwykle ważna zarówno pod względem praktycznym, jak i duchowym, a kopal tym samym powszechnie czczono (4). O związku między słońcem, księżycem i kopalem wspominają południowoamerykańskie przekazy religijne, a odzwierciedlają go także wierzenia mezoamerykańskie. W księdze Popol Vuh Majów czytamy, że słońce, księżyc i gwiazdy przyniosły kopal na ziemię, kiedy powstały. Istnieje prawdopodobieństwo, że to kulturowe powiązanie z astronomią było szeroko rozpowszechnione w starożytnej Ameryce Łacińskiej (4). Pod względem duchowym wiele kultur mezoamerykańskich wierzyło, że kopal ma silne właściwości ochronne i może być wykorzystywany do ochrony przed czarami, chorobami i nieszczęściami. Majowie wierzyli także, że kopal może uleczyć strach, smutek, zazdrość i żal (9).  

Co ciekawe, praktyka używania w obrzędach religijnych żywic kopalowych, takich jak kopaiwa, nie zanikła pod rządami Hiszpanów. Żywice włączono do praktyk religijnych w Ameryce Łacińskiej (9). W Meksyku, Gwatemali, Brazylii, Wenezueli i wielu innych krajach kopal jest używany w kadzielnicach w kościołach katolickich przez cały rok (7). Księża używają kadzideł z żywic takich jak kopaiwa do błogosławienia wiernych i rozgrzeszania ich (7). Fakt, że praktyki oparte na kopalu były w stanie przetrwać tak wielkie zmiany ideologiczne, świadczy o tym, jak ważne są te żywice dla kultur Mezoameryki i Ameryki Południowej (3).  

Inne zastosowania żywic kopalowych i kopaiwy 

Rdzenne plemiona Ameryki Południowej wykorzystywały kopaiwę i kopal nie tylko do celów leczniczych i kulturowych, ale także praktycznych. W szczególności plemiona amazońskie stosowały olejek z kopaiwy jako środek odstraszający owady. Ponieważ olejek ten jest bezpieczny dla skóry, wcierano go w skórę i smarowano nim ubrania oraz inne przedmioty, które miały być chronione przed owadami. Używano go również do naprawiania zepsutych mebli, ceramiki i koszy (8), wykorzystując właściwości klejące żywicy oraz stosując ją jako uszczelniacz do łatania pęknięć lub uszkodzeń (8). Różne przekazy podają również, że niektóre plemiona wyrabiały sandały z kory drzew kopalowych, takich jak Copaifera. Sandały z kopalu były szczególnie odporne na błoto i niezwykle przydatne dla podróżników lub gońców (9).  

W Mezoameryce żywice kopalowe były często używane do wyrobu farb, ponieważ lepka żywica działała jako element wiążący, który utrzymywał pigment razem. Podobnie XIX-wieczni Europejczycy używali kopaiwy również ze względu na jej właściwości klejące. Olejek wykorzystywano do produkcji kalki technicznej, lakieru, werniksów i farb (5). Niektórzy artyści dodawali nawet olejek z kopaiwy do farb, aby je przyciemnić i ułatwić wiązanie pigmentów (5). Uznawano go za szczególnie użyteczny w lakierach, które miały wydobyć naturalny wygląd drewna (5). Pod koniec XIX wieku olejek z kopaiwy odgrywał znaczącą rolę w europejskim przemyśle drzewnym (5).  

Zastosowania olejku eterycznego Copaiba od Young Living 

Olejek Copaiba ma wyjątkowo słodki profil aromatyczny. Stosowany w aromaterapii lub miejscowo pomaga stworzyć relaksującą atmosferę. Copaiba jest doskonałym dodatkiem do codziennych nawyków i pielęgnacji skóry, a jeśli dodasz olejek do neutralnego kremu nawilżającego, możesz wykorzystać jego właściwości zapachowe i nawilżające. Świetnie sprawdzi się również do odpoczynku po wysiłku fizycznym. Uzupełnij swoją kolekcję buteleczką tego wyjątkowego olejku już dziś!  

Historia
olejku Tea Tree

Historia
olejku Lavender

Historia
olejku Peppermint